Status osoby bezrobotnej może otrzymać osoba, która:
– nie jest zatrudniona, tzn. nie wykonuje pracy na postawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz innej pracy zarobkowej,
– nie wykonuje pracy na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia, o dzieło,
– jest zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy (w przypadku osób niepełnosprawnych w wymiarze, na jaki pozwala stan zdrowia),
– nie uczy się w systemie dziennym,
– ukończyła 18 lat,
– nie ukończyła: 60 lat kobieta, 65 lat mężczyzna,
– nie nabyła prawa do renty inwalidzkiej , emerytury lub renty socjalnej,
– nie pobiera świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub wychowawczego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego,
– nie pobiera zasiłku stałego na podstawie przepisów o pomocy społecznej,
– nie jest właścicielem nieruchomości rolnej lub gospodarstwa rolnego o powierzchni powyżej 2 ha przeliczeniowych,
– nie podjęła pozarolniczej działalności gospodarczej,
– nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego na podstawie odrębnych przepisów,
– nie jest tymczasowo aresztowana,
– nie odbywa kary pozbawienia wolności,
– nie uzyskuje miesięcznie (z innego tytułu niż praca) przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych,
– zarejestrowała się we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego Urzędzie Pracy,
– nie pobiera świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasilku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania,
– nie pobiera po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkoleniowego.
Utrata statusu osoby bezrobotnej następuje w przypadku:
– niestawienia się w terminie wyznaczonym przez Urząd Pracy i nie powiadomienia w ciągu 5 dni od tej daty o uzasadnionej przyczynie tego niestawienia (utrata statusu następuje na okres 3 miesięcy ? art. 33 ust. 4 ustawy o promocji zatrudnieniu i instytucjach rynku pracy),
– nieuzasadnionej odmowy przyjęcia propozycji pracy, szkolenia, podjęcia prac interwencyjnych ,robót publicznych lub przygotowania zawodowego (utrata statusu na okres 90 dni ? art. 33 ww. ustawy),
– nabycia prawa do renty inwalidzkiej, emerytury lub renty socjalnej,
– uzyskania dochodu z tytułu innego niż praca, który przekracza połowę minimalnego wynagrodzenia,
– tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności,
– otrzymania zasiłku stałego, świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka po utracie prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu okresu jego pobierania,
– podjęcia zatrudnienia, rozpoczęcia działalności gospodarczej,
– otrzymania dotację z Funduszu Pracy na podjęcie własnej działalności gospodarczej,
– odmowy poddania się badaniom lekarskim mającym na celu ustalenie zdolności do pracy (utrata statusu następuje na okres 3 miesięcy ? art. 33 ust. 5 ww. ustawy),
– rezygnacji osoby bezrobotnej.
Uprawnienia osoby bezrobotnej:
Każda osoba zarejestrowana:
– może korzystać z informacji o wolnych miejscach pracy, które posiada Urząd Pracy,
– może być kierowana na szkolenie,
– może być skierowana do wykonywania prac interwencyjnych lub robót publicznych,
– ma prawo uzyskać pożyczkę na rozpoczęcie działalności gospodarczej,
– ma prawo korzystać z profesjonalnej pomocy w uzyskaniu propozycji odpowiedniego zatrudnienia,
– ma prawo korzystać z fachowego i profesjonalnie prowadzonego poradnictwa zawodowego lub uczestniczyć w zajęciach Klubu Pracy,
– ma prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia.
Prawo do zasiłku dla bezrobotnych, przysługuje każdemu zarejestrowanemu we właściwym Urzędzie Pracy, jeżeli (art. 71, ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy):
– nie ma dla niego propozycji odpowiedniego zatrudnienia, szkolenia,
– w okresie 18. miesięcy przed dniem rejestracji udokumentował co najmniej 365 dni:
– zatrudnienia z wynagrodzeniem w kwocie co najmniej najniższego wynagrodzenia od którego istnieje obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy,
– prowadzenia działalności gospodarczej z opłaconą składką ZUS,
– wykonywania pracy w okresie tymczasowego aresztowania,
– został zwolniony po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, jeśli jej okres odbywania wynosił 240 dni,
– opłacał składkę na Fundusz Pracy w związku z zatrudnieniem lub wykonywaniem innej pracy zarobkowej za granicą u pracodawcy zagranicznego,
– był zatrudniony za granicą i przybył do Rzeczpospolitej Polskiej jako repatriant,
– był zatrudniony w państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Obowiązki bezrobotnego
Osoba bezrobotna ma obowiązek:
– zgłaszać się do Urzędu Pracy w wyznaczonych terminach w celu potwierdzenia swej gotowości do podjęcia pracy i uzyskania informacji o możliwościach zatrudnienia lub szkolenia,
– powiadomić Urząd Pracy w ciągu 7 dni o podjęciu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej czy działalności gospodarczej,
– przyjmowania propozycji odpowiedniego zatrudnienia, szkolenia, podjęcia prac interwencyjnych czy robót publicznych,
– poddania się badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do pracy,
– powiadomić Urząd Pracy jeżeli w czasie pobierania zasiłku będzie przebywała w okresie krótszym niż 30 dni za granicą lub pozostawała w innej sytuacji braku gotowości do podjęcia zatrudnienia ? zasiłek za ten okres nie przysługuje,
– składać lub przesłać co miesiąc pisemne oświadczenie o dochodach,
– zawiadomić Urząd Pracy w którym jest zarejestrowana o wszystkich zmianach, np. zmianie miejsca zameldowania i podania aktualnych danych,
– zwrotu nienależnie pobranego świadczenia pieniężnego, w ciągu 14 dni od daty otrzymania decyzji kwoty otrzymanego świadczenia wraz z przekazaną od tego świadczenia zaliczką na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składką na ubezpieczenie zdrowotne.
Osoba bezrobotna, która podjęła zatrudnienie w trakcie pobierania zasiłku dla bezrobotnych, zgłosiła ten fakt do Urzędu Pracy w obowiązującym terminie, przepracowała mniej niż 365 dni, zgłosi się do Urzędu Pracy celem dokonania kolejnej rejestracji w ciągu 7 dni od daty zakończenia stosunku pracy (służbowego) i przedstawi świadectwo pracy, posiada prawo do zasiłku na okres uzupełniający, skrócony o okres pobranego wcześniej świadczenia (art. 73 ust. 5, 6 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy).
Bezrobotny, który podjął zatrudnienie lub pracodawca, który zatrudnił osobę bezrobotną i nie powiadomił o tym fakcie właściwego urzędu pracy, zgodnie z art. 119 www. ustawy, podlega karze grzywny.