Zgodnie z art. 720 kodeksu cywilnego jest to umowa polegająca na tym, iż dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy oznaczonych co do gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość przenosi 500 zł, powinna być stwierdzona pismem.
Wyjaśnić należy pojęcie rzeczy oznaczone co do gatunku. Są to mi.in. samochód osobowy, zegarek kwarcowy, magnetofon. Rzeczy oznaczone co do tożsamości to m.in. samochód osobowy oznaczony określonymi numerami, zegarek kwarcowy, którego właścicielem jest pan Kowalski, magnetofon o danych numerach fabrycznych.
Umowa pożyczki jest umową konsensualną, dochodzącą do skutku na mocy zgodnego oświadczenia woli stron. Nie jest natomiast umową wzajemną, gdyż nawet w wypadku pobierania odsetek od pożyczki przez pożyczkodawcę nie można mówić o ekwiwalentności świadczeń. Umowa ta jest ze swej istoty umową nieodpłatną, jednakże może przybrać charakter odpłatny, jeśli na pożyczkobiorcy ciąży obowiązek zapłaty na rzecz pożyczkodawcy odsetek.
Umowa pożyczki, której wartość wynosi więcej niż 500 zł powinna być zawarta na piśmie.
Jest to umowa realna i powstaje wtedy, gdy zostaną wydane przedmioty pożyczki. Niezbędne jest przy tym przeniesienie własności przedmiotu pożyczki. W przeciwnym wypadku pożyczkobiorca nie mógłby swobodnie dysponować przedmiotami pożyczki. Pożyczka powiększa majątek pożyczkobiorcy tylko na określony czas, w ciągu którego rozporządza on przedmiotem pożyczki w celu osiągnięcia zamierzonych korzyści. Dlatego pożyczki są na ogół oprocentowane. Procent (odsetki) stanowi wynagrodzenie pożyczkodawcy za udzielenie pożyczki.
Umowa pożyczki różni się od umowy użyczenia tym, że:
– wydanie przedmiotu umowy (pieniędzy lub rzeczy pożyczonych) wiąże się z przeniesieniem
własności,
– korzystanie z pożyczonych rzeczy jest odpłatne,
– pożyczkobiorca ma obowiązek zwrotu takich samych, ale nie tych samych rzeczy.
Natomiast obowiązek zwrotu i brak uszczuplenia majątku użyczającego i dającego pożyczkę stanowi różnicę w stosunku do umowy darowizny.
Dający pożyczkę jest odpowiedzialny za terminowe wykonanie umowy tj. wydanie przedmiotu umowy. Za zwłokę w świadczeniu odpowiada na ogólnych zasadach dotyczących skutków niewykonania zobowiązania. Dający pożyczkę może żądać zabezpieczenia jej zwrotu, np. przez poręczenie, wystawienie weksla gwarancyjnego, ustanowienie zastawu.
Pożyczkobiorca nie ma obowiązku odbioru przedmiotu pożyczki, ponieważ udzielenie jej leży na ogół w jego interesie.
Termin zwroty pożyczki
Biorący pożyczkę jest obowiązany zwrócić przedmiot pożyczki w określonym terminie. Obowiązek ten dotyczy zwykle również wynagrodzenia, jeżeli pożyczka jest odpłatna. Opóźnienie lub zwłoka powoduje obowiązki według ogólnych zasad dotyczących skutków niewykonania zobowiązań. Są to obowiązki zapłaty: odsetek za opóźnienie i odszkodowań za zwłokę świadczenia pieniężnego, kar umownych, jeżeli są zastrzeżone w umowie i odszkodowań z tytułu zwłoki w świadczeniu niepieniężnym. Jeśli odsetki są wynagrodzeniem, to można także od nich dochodzić odsetek za opóźnienie w ich zapłacie.
Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę (art. 723 k.c.).
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2020 r. I NSNc 47/19 – „Zastrzeganie w umowie pożyczki między osobami fizycznymi odsetek w wysokości nadmiernej, która nie ma uzasadnienia ani w wysokości inflacji ani w zyskach osiąganych w ramach normalnej, rzetelnie prowadzonej działalności gospodarczej, należy uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Tego rodzaju następstwa zawarcia umowy w zakresie zastrzeżonego na rzecz pożyczkodawcy wynagrodzenia godzą w porządek prawny i z tych przyczyn muszą być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.”
Dający pożyczkę może od umowy odstąpić i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Uprawnienie to nie przysługuje dającemu pożyczkę, jeżeli w chwili zawarcia umowy o złym stanie majątkowym drugiej strony wiedział lub mógł się z łatwością dowiedzieć. Od umowy można odstąpić przed wydaniem przedmiotu pożyczki (art. 721 k.c.).
Pożyczkobiorca może domagać się wydania pożyczki, a więc nawet dochodzić jej na drodze sądowej, w terminie sześciu miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany (art. 722 k.c.).
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 lipca 2019 r. V ACa 257/19 – „Wymagania uprawdopodobnienia zawarcia i dokonania czynności prawnej pożyczki spełnia np. dowód wpłaty, potwierdzający dokonanie przesunięcia majątkowego, czy też wprost dowód przelewu na konto.”
Podobnie, jak przy użyczeniu, jeżeli rzeczy otrzymane przez biorącego pożyczkę mają wady, dający pożyczkę obowiązany jest naprawić szkodę, którą wyrządził biorącemu pożyczkę przez to, że wiedząc o wadzie, nie zawiadomił go o niej. Zasady tej nie stosuje się, gdy biorący mógł z łatwością wadę zauważyć (art. 724 k.c.).
Powyższe zasady udzielania pożyczek dotyczą podmiotów nie będących instytucjami zajmującymi się zawodowo udzielaniem pożyczek, nazywanych także kredytami. Te stosują na ogół własne reguły udzielania kredytów.