“Fundusz alimentacyjny został stworzony w celu wzmożenia opieki nad dziećmi i innymi osobami znajdującymi się w trudnej sytuacji materialnej z powodu niemożności wyegzekwowania świadczeń alimentacyjnych oraz zwiększenia odpowiedzialności osób zobowiązanych do alimentacji”. Przytoczyłem preambułę ustawy o funduszu alimentacyjnym z dnia 18 lipca 1974 r. Na mocy tej ustawy utworzono fundusz alimentacyjny , którego dysponentem ( rozporządzającym środkami funduszu) jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). W związku z podstawową funkcją funduszu, którą wyraża przytoczona przeze mnie preambuła – wypłacane świadczenia nie rozciągają się na zaległe alimenty, lecz ograniczają się do świadczeń bieżących.
Fundusz alimentacyjny jest instytucją o charakterze administracyjno-prawnym. Czynności ZUS podejmowane są w formie decyzji i mają charakter władczy. Od decyzji, o których mowa, przysługują środki odwoławcze przewidziane dla odwołań w sprawach o świadczenia z ubezpieczenia społecznego. W sprawach świadczeń z funduszu alimentacyjnego stosuje się przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego ze zmianami wynikającymi z przepisów ustawy o funduszu alimentacyjnym.* * *
Przesłanki nabycia prawa do uzyskania świadczenia z funduszu alimentacyjnego
1. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują, jeżeli są spełnione łącznie trzy przesłanki:
– gdy osoba zamieszkuje w Polsce,
– alimenty zostały ustalone tytułem egzekucyjnym pochodzącym od sądu,
– egzekucja tych alimentów okazała się bezskuteczna całkowicie lub częściowo.
2. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują, jeżeli:
a) przeciętny miesięczny dochód na osobę w rodzinie uprawnionego uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzającym okres 12 miesięcy – od czerwca danego roku do końca maja następnego roku – nie przekracza kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych za ten sam rok kalendarzowy,
– wyjątkiem jest sytuacja, w której świadczenia z funduszu alimentacyjnego przyznaje się poczynając od miesiąca, w którym złożony został do organu prowadzącego egzekucję alimentów należycie sporządzony wniosek. Wypłata świadczeń następuje w okresach miesięcznych w dniu oznaczonym w decyzji.
b) świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują, chociażby dochód na osobę w rodzinie uprawnionego przekroczył kwotę odpowiadającą 60% przeciętnego wynagrodzenia , jeżeli kwota przekroczenia przypadająca na wszystkich członków rodziny nie równoważy kwoty świadczenia – pod warunkiem że świadczenie przysługiwało w poprzednim okresie.
3. Przy ustalaniu prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego i ich wysokości:
– w razie ustalenia łącznej kwoty alimentów dla kilku uprawnionych osób, za kwotę alimentów przysługujących jednej osobie uważa się część łącznej kwoty, proporcjonalną do liczby osób, dla których ustalono alimenty,
– w razie ustalenia alimentów więcej niż jednym tytułem egzekucyjnym od różnych osób, za kwotę alimentów przysługujących jednej osobie uważa się kwotę alimentów przysługujących na podstawie wszystkich tytułów egzekucyjnych.
4. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego nie przysługują osobie, która otrzymuje pełne utrzymanie z funduszów państwowych lub społecznych, a w szczególności:
- odbywa czynną służbę wojskową lub spełnia zastępczo obowiązek tej służby,
- przebywa w placówce zapewniającej całodobową opiekę oraz zaspokajającej niezbędne potrzeby, jeżeli za jej pobyt rodzina nie ponosi odpłatności,
- jest uprawniona, zgodnie z przepisami o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, do zasiłków pieniężnych przewidzianych dla dzieci żołnierzy oraz osób spełniających zastępczo obowiązek służby wojskowej, zobowiązanych do świadczeń alimentacyjnych,
- po osiągnięciu pełnoletności nie kształci się w szkole i nie jest uznana za osobę o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności lub nie posiada orzeczenia traktowanego na równi z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, chyba że ukończyła 50 lat.
Wysokość i okres przyznania świadczenia alimentacyjnego
1. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości alimentów bieżąco ustalanych przez sąd, jednakże nie wyższej niż 30% przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych za rok kalendarzowy poprzedzający okres, o którym mowa powyżej.
2. Górną granicę świadczeń wypłacanych z funduszu alimentacyjnego ustala się na okres 12 miesięcy, poczynając od czerwca każdego roku do końca maja następnego roku kalendarzowego.
3. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przyznaje się na okres 12 miesięcy – od czerwca danego roku do końca maja następnego roku, z zastrzeżeniem sytuacji, gdy świadczenia z funduszu alimentacyjnego przyznaje się poczynając od miesiąca, w którym złożony został do organu prowadzącego egzekucję alimentów należycie sporządzony wniosek. Wypłata świadczeń następuje w okresach miesięcznych w dniu oznaczonym w decyzji.
Ustalenie dochodu na osobę w rodzinie
1. Dochód na osobę w rodzinie, o którym była mowa, ustala się zgodnie z zasadami określonymi w ustawie z dnia 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych (Dz. U. z 1998 r. Nr 102, poz. 651, Nr 106, poz. 668 i Nr 162, poz. 1118 oraz z 1999 r. Nr 60, poz. 636).
2. Dochód na osobę w rodzinie, od którego zależy prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, ustala się na podstawie:
- oświadczenia o dochodach rodziny uprawnionego do świadczeń,
- innych oświadczeń i dowodów niezbędnych do ustalenia prawa do świadczenia.
Przyznanie świadczeń alimentacyjnych
1. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przyznaje Zakład Ubezpieczeń Społecznych na wniosek:
- osoby uprawnionej
- ośrodka pomocy społecznej,
- organizacji społecznej właściwej według przepisów o postępowaniu cywilnym do występowania w sprawach o roszczenia alimentacyjne.
2. Wniosek składa się za pośrednictwem organu prowadzącego egzekucję alimentów; organ ten przekazuje wniosek łącznie z informacją o bezskuteczności egzekucji alimentów.
3. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przyznaje się poczynając od miesiąca, w którym złożony został do organu prowadzącego egzekucję alimentów należycie sporządzony wniosek. Wypłata świadczeń następuje w okresach miesięcznych w dniu oznaczonym w decyzji.
4. Zmiany kwoty świadczeń z funduszu alimentacyjnego na skutek zmiany wysokości alimentów orzeczonej przez sąd dokonuje się, poczynając od miesiąca wpływu tytułu egzekucyjnego do organu egzekucyjnego.
5. Osoba, której przyznano świadczenia z funduszu alimentacyjnego, a także osoba zobowiązana do świadczeń alimentacyjnych, przeciwko której prowadzona jest egzekucja alimentów, oraz organ egzekucyjny w zakresie okoliczności dotyczących egzekucji alimentów – obowiązane są do zawiadamiania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o każdej zmianie okoliczności mających wpływ na wypłatę świadczeń z tego funduszu.
6. Zakład Ubezpieczeń Społecznych podejmuje decyzję w przedmiocie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego na podstawie:
- wniosku,
- informacji organu egzekucyjnego o bezskuteczności egzekucji alimentów oraz
- oświadczenia osoby uprawnionej, że nie zachodzą okoliczności, o których mowa powyżej
7. Osoby pobierające świadczenia z funduszu alimentacyjnego, a także osoby zobowiązane do świadczeń alimentacyjnych na rzecz tych osób oraz inne osoby, jak również organy egzekucyjne, instytucje publiczne i organizacje społeczne obowiązane są do udzielania na żądanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyjaśnień oraz informacji co do okoliczności mających wpływ na wypłatę świadczeń z tego funduszu.
Wstrzymanie i zaprzestanie wypłacania świadczeń z funduszu alimentacyjnego
1. Osoba, która bezpodstawnie pobrała świadczenia z funduszu alimentacyjnego, obowiązana jest do zwrotu tych świadczeń.
2. Kwoty bezpodstawnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, ustalone prawomocną decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, podlegają:
- potrąceniu przez organ rentowy z wypłacanych emerytur i rent,
- ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – w pozostałych przypadkach.
3. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wstrzymuje wypłatę świadczeń z funduszu alimentacyjnego:
- w wypadku wyjazdu uprawnionego za granicę na pobyt dłuższy niż dwa miesiące,
- jeżeli na skutek niemożności ustalenia adresu uprawnionego lub z innych przyczyn nie można dokonać wypłat temu uprawnionemu,
- jeżeli uprawniony lub jego przedstawiciel ustawowy odmówi udzielenia lub nie udzieli wyznaczonym terminie wyjaśnień co do okoliczności mających wpływ na wypłatę świadczeń.
4. Po ustaniu przyczyn wstrzymania wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego Zakład Ubezpieczeń Społecznych podejmuje decyzję co do wypłaty tych świadczeń w części lub całości za okres wstrzymania wypłat, nie dłuższy jednak niż sześć miesięcy.
5. Jeżeli wznowienie wypłaty świadczeń nie nastąpi w ciągu jednego roku od jej wstrzymania, postępowanie w sprawie wypłat ulega umorzeniu z mocy prawa.
6. Zakład Ubezpieczeń Społecznych podejmuje decyzje o zaprzestaniu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego, jeżeli
- wygasł obowiązek alimentacyjny lub
- po osiągnięciu pełnoletności przez osobę uprawnioną do alimentów albo
- gdy odpadnie choćby jeden z warunków, od którego zależy przyznanie tych świadczeń.
7. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odstępuje od wydania decyzji o zaprzestaniu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego mimo wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego wskutek śmierci osoby zobowiązanej do alimentów, jeżeli osobie dotychczas uprawnionej do alimentów nie przysługuje:
- renta rodzinna,
- stałe świadczenie z opieki społecznej lub
- inna stała pomoc.
8. Świadczenia z funduszu wypłaca się w kwocie przysługującej w dniu śmierci zobowiązanego do alimentów, nie wyższej od minimalnej renty rodzinnej, określonej przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 oraz z 1999 r. Nr 38, poz. 360, Nr 70, poz. 774 i Nr 72, poz. 801 i 802), i nie dłużej niż przez okres, w którym byłaby wypłacana renta rodzinna.
9. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odstępuje od wydania decyzji o zaprzestaniu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego w czasie trwania obowiązku alimentacyjnego, jeżeli po osiągnięciu pełnoletności osoba uprawniona do świadczeń nie ma możliwości samodzielnego utrzymania się.
Zdjęcie z pixabay.com